Morele dilemma’s, ga het gesprek aan!
Tekst: Karin van Splunter – Doorn
Morele dilemma’s hebben we allemaal. Ze ontstaan door een botsing of verschil in normen en waarden door bijvoorbeeld opvoeding en cultuur. Dit kan leiden tot polarisatie en conflicten. Probeer dit te voorkomen door met elkaar in gesprek te gaan en naar elkaar te luisteren. Je hoeft het echt niet met elkaar eens te zijn, maar je kunt wel proberen begrip krijgen voor elkaars standpunten.
Morele dilemma’s zitten in grote én kleine situaties verscholen. Iedereen krijgt ermee te maken. Het dilemma ontstaat bij een botsing van normen of waarden. Misschien ken je de reclame van Sire wel over polarisatie. Het geeft goede voorbeelden van morele dilemma’s die opkomen bij verschillen in normen en waarden over bijvoorbeeld vaccinatie en asielbeleid. Maar ook in minder beladen onderwerpen kun je voor een moreel dilemma komen te staan.
Op een training kreeg ik de volgende casus voorgeschoteld. Een goede vriend heeft net zijn eigen bedrijf gestart en wil een grote opdracht binnenhalen. Toevallig is die grote opdracht al jaren een klant van jou. Wat doe je als die goede vriend aan jou vraagt om informatie over deze klant? En wat als je de goede vriend vervangt door een zus die daar wil solliciteren en je weet dat het bedrijf er financieel niet goed voorstaat? Het zijn op het eerste gezicht twee dezelfde situaties, maar toch kan een kleine verandering in de casus tot andere uitkomsten leiden. Waar zit dat dan in?
Dat zit dus in een verschil in keuzes. Bij een botsing tussen normen en waarde moet namelijk een keuze gemaakt worden. Aan elke keuze zitten gevolgen vast. Die gevolgen kunnen persoonlijk zijn, maar denk ook eens aan je werkgever, je familie of de samenleving. Kan je jezelf nog in de spiegel aankijken? Heeft het gevolgen voor mijn baan of mijn werkgever zelf? Wat als het in de krant staat of social media? Bij elke keuze zal een afweging gemaakt moeten worden. Leg de gevolgen op een weegschaal en kijk welke gevolgen zwaarder wegen. Kijk ook of je schade van je keuze kunt beperken. Het helpt om je keuze gerichter te maken. En zo kan bij op het eerste gezicht dezelfde situaties toch leiden tot andere keuzes en dus een andere uitkomst.
Het belangrijkste is om het gesprek aan te gaan met elkaar. Het is namelijk belangrijk om te beseffen dat we allemaal andere normen, waarden hebben. In sommige situaties zullen we recht tegenover elkaar komen te staan. Juist door naar elkaar te luisteren en begrip te tonen voor andermans zienswijze kun je misschien zelfs dichter tot elkaar komen. Het hoeft niet jouw standpunten te veranderen, maar je leert wel dat elk verhaal een andere kant heeft. Het advies van Sire is dan zo gek nog niet: “word het eens dat je het niet eens bent met elkaar”. Ik denk dat we dan samen veel verder kunnen komen.
